တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား
ကရင္႔တူရိယာ ပစၥည္းမ်ား
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ အဆို၊ အက၊ အတီး၊ အမႈတ္တို႔ကို ၀ါသနာ ထံုၾကသည္႔အေလ်ာက္ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာမ်ားကိုလည္း တီထြင္ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ အခ်ဳိ႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ားသည္ တီးမႈတ္ရန္အသံုးျပဳျခင္းအျပင္ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္၊ ရုိးရာယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၾကသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာပစၥည္းမ်ားကို ေဖာ္ျပရေသာ္ -
(၁) ကလို (ေခၚ) ဖားစည္၊ (၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး၊ (၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)၊ (၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာ တူရိယာတစ္မ်ဳိး၊ (၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္၊ (၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလား၊ (၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) ေသာတု (ေခၚ) တေယာ၊ (၈) ထာ႔ (ေခၚ) အိုးစည္ရွည္၊ (၉) ခနာ (ေခၚ) ဗ်တ္ေစာင္းငယ္တစ္မ်ဳိး။
(၁)ကလို (ေခၚ) ဖားစည္
ကလို (ေခၚ) ဖားစည္မွာ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းထားေလ႔ရွိေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။
ဖားစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ဖားစည္ကိုသတၱဳျဖင္႔ သြန္းလုပ္ထားၾကသည္ဟု နားလည္ထားၾကသည္။ ဖားစည္သြန္းလုပ္ျခင္းကို တတ္သိနားလည္သူတို႔က ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ေသာ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ ခဲႏွင္႔သြပ္တို႔ျဖင္႔ သြန္းလုပ္ရသည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ ျမည္ဟီးအသံ သာယာစူးရွမႈအရ ထိုအဆိုသည္ မွန္ကန္ႏုိင္ေပသည္။
ဖားစည္၏အသံသည္ သာယာ၍ ေအးျမသည္။ ၿငိမ္႔ေညာင္းျခင္းမရွိေသာ္လည္း စူးရွ၍ထည္၀ါေနသည္။ အသံထြက္ထံု၍ ခပ္အုပ္အုပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း အသံလႈိင္းမ်ား ေ၀းစြာ၍လြင္႔ေျပးသည္။ လွ်ဳိၾကားၿမိဳင္ေၾကာတြင္ တီးခတ္ပါက အသံပို၍ေျပးသည္။ ေတာေတာင္မ်ားရွင္းေနလွ်င္ အသံမွာဟိန္း၍ ရွည္လ်ားေနသည္။ ေရွးအခါက စာဆိုမ်ားအရ ဖားစည္သံသည္ သံုးယူဇနာ အေ၀းကပင္ၾကား
ႏိုင္သည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ လိုခ်င္ေသာအသံ အသံလြင္လြင္ေလး ျဖစ္ေစရန္မွာ ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ကို အခ်ဳိးက် သြန္းလုပ္ႏုိင္မွသာ ရရွိႏုိင္သည္ဆိုၾကသည္။
(၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးတူရိယာသည္ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင္႔ ကြ်ဲခ်ဳိျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိေသာေၾကာင္႔ ကၽြဲခ်ဳိ ဟူ၍ အမ်ားက သတ္မွတ္၍ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ေအာက္ပါအရာဝတၳဳတို႔ျဖင္႔လည္း ျပဳလုပ္ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ (၁) သမင္ဦးခ်ဳိ၊ (၂) ၀ါး၊ (၃) သစ္သား၊ (၄) ဆင္စြယ္၊ (၅) ဆတ္ဦးခ်ဳိ၊ (၆) ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး။
တံပိုးျပဳလုပ္ျခင္း
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးျပဳလုပ္ရာတြင္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔ရွိေသာ ကၽြဲခ်ဳိကိုျဖတ္ယူၿပီး ထိပ္ႏွစ္ဖက္ ေတာက္ေလွ်ာက္ အေပါက္ကိုယူရသည္။ ကၽြဲခ်ဳိ၏ အရင္းပိုင္း သံုးပံုတစ္ပံုခန္႔တြင္ လွ်ာခင္အေပါက္တစ္ေပါက္ကို ေဖါက္ယူရေလသည္။ ေငြျပားျဖင္႔ အေပါက္လွ်ာခင္အျဖစ္ ခပ္ေစာင္းေစာင္း တပ္ထားရေလသည္။ လွ်ာခင္အေပါက္ကို ႏႈတ္ျဖင္႔မႈတ္ၿပီး လက္ယာဖက္လက္သည္ ကၽြဲခ်ဳိထိပ္ပိုင္းကိုပိတ္၍ အဖြင္႔အပိတ္လုပ္ၿပီး မႈတ္ျခင္းျဖင္႔ အသံအႀကီးအေသး ျမည္လာေလသည္။ ဟိန္း၍ စူးရွက်ယ္ေလာင္ေသာအသံ ၿငိမ္႔ေညာင္းသာယာေသာ အသံမ်ားကို အမ်ဳိးမ်ဴိးမႈတ္ယူ၍ရေလသည္။
ကၽြဲခ်ဳိ၊ ဆတ္ခ်ဳိတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေသာတံပိုးသည္ ျပဳလုပ္ရခက္ခဲျခင္းရွိၿပီး ေနရာတကာတြင္ အသံုးျပဳလုပ္ေလ႔မရွိေခ်။ မဂၤလာရွိေသာ ကိစၥရပ္တို႔တြင္သာ အသံုးျပဳၾကသည္။ အျခားေသာကိစၥရပ္မ်ား အထူးသျဖင္႔ အမဂၤလာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳပါက ေက်းရြာကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသံုးျပဳသူကိုေသာ္လည္းေကာင္း ခိုက္တတ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။
ဆင္စြယ္ႏွင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးသည္ နယ္စား၊ ေက်းရြာအႀကီးအကဲတို႔၌သာ ျပဳလုပ္ထားရွိႏုိင္ေလသည္။ ဆင္စြယ္ကို ေရႊကြင္း၊ ေငြကြင္းတို႔ျဖင္႔ အဆင္႔ဆင္႔ ညွပ္ကြပ္ထားႏုိင္လွ်င္ အလြန္လွပ၍ တန္ဖိုးျမင္႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကေလသည္။ ဆင္စြယ္တံပိုးကို အျမတ္တႏုိး ထြတ္ျမတ္ေသာေနရာတို႔တြင္ သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားေရးရာကိစၥတို႔မွာသာ အသံုးျပဳၾကသည္။ ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး၊ ၀ါး၊ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးမ်ားသည္ ႏြားေက်ာင္းသား၊ ကၽြဲေက်ာင္းသား၊ ဆင္ထိန္းသမားတို႔အမ်ားအျပား သံုးစြဲၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိႏုိင္သည္။ ေတာေတာင္မ်ားတြင္ သြားလာရာ၌ လမ္းမွားေရာက္ျခင္း လူစုကြဲျခင္းျဖစ္သည္႔အခါ အခ်က္ေပးအျဖစ္မႈတ္ေလ႔ရွိၾကသည္။
(၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)
ကရင္႔အေခၚ ပီဘာသည္ "ပီ" မွာ ေျပြဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရၿပီး "ဘာ" ဟူေသာကရင္စကားသည္ ရွိခိုးကန္ေတာ႔ျခင္း အဓိပၸါယ္ရသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ ႏႈတ္ခမ္းျဖင္႔ေတ႔၍ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ အစီအစဥ္တက် လက္၀ါးျဖင္႔ကိုင္တြယ္ရၿပီး လက္အုပ္ခ်ီဟန္ပန္ ကန္ေတာ႔ျခင္း သ႑ာန္ေဆာင္ေလသည္။ ပီဘာသည္ အလြန္ရွားပါးေသာ ေရွးက်သည္႔ ကရင္တူရိယာတစ္မ်ုိးျဖစ္သည္။
ေျပြ ျပဳလုပ္ျခင္း
ပီဘာကို အမ်ားအားျဖင္႔ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ား၌ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ကၽြန္းသား၊ ယမေနသား စေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ၾကသည္လည္းရွိသည္။ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔ျပဳလုပ္ရာတြင္ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀သူမ်ား ေက်းရြာေခါင္းေဆာင္မ်ားတို႔ပါ ျပဳလုပ္ႏုိင္ၾကသည္။
ပီဘာကိုျပဳလုပ္ရာတြင္ အံုကိုခရုသင္းခံြကဲ႔သို႔ လံုးလံုး၀န္း၀န္းႏွင္႔မႈတ္ရန္ ႏႈတ္ခမ္းအေပါက္ကို သီးျခားကြပ္ညွပ္ထားေလသည္။ ပီဘာအံုအလယ္တည္႔တည္႔တြင္ ပီဘာေျပြေခ်ာင္းမ်ားတပ္ဆင္ရန္ အေပါက္ရွည္လ်ားလ်ားကို တိုးလွ်ိဳးေပါက္ ေဖါက္ထြင္းယူရသည္။ ထီးရုိး၀ါးကဲ႔သို႔ေသာ ေျဖာင္႔တန္းသည္႔လံုးေခ်ာ၀ါးမ်ားကို အေခ်ာင္းအလိုက္အနိမ္႔အျမင္႔ အစဥ္လိုက္တြဲၿပီး ပီဘာအံုတြင္ စိုက္ေထာင္၍ ေအာက္ေျခမွႏွစ္ေပေက်ာ္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔တြင္ တစ္လက္မစီ အနိမ္႔အျမင္႔စီတန္းထားေလသည္။ ပီဘာအံု၏ အထက္ႏွစ္လက္မခြဲ၊ သံုးလက္မခန္႔တြင္တြဲထားေသာ ၀ါးလံုးတိုင္ကို ေသးငယ္ေသာ အေပါက္ကေလးမ်ားေဖါက္ထားရသည္။ ပီဘာအံုအေပါက္တြင္ ေငြျပားျဖင္႔ လွ်ာခင္အျဖစ္ထည္႔ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရန္ အထြက္အေပါက္ဖက္ရွိ ေရွ႔ျပြန္ႏွစ္လံုးကို အေပါက္ကေလးေဖါက္ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ ပီဘာအံုကိုကိုင္ထားရၿပီး လိုေသာအသံမ်ဳိးစံုကို ထြက္ႏုိင္ေအာင္ ျပြန္ရွိအေပါက္မ်ားကို လက္ေခ်ာင္းမ်ားျဖင္႔ပိတ္၍ဖြင္႔၍ မႈတ္ရသည္။ သို႔ေၾကာင္႔ ပီဘာသည္ သံစံုေျပြျဖစ္လာေလသည္။
(၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာ
ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာကို ကရင္အမ်ဳိးသား ကာလသားလူပ်ဳိတို႔ကသာ သံုးေလ႔ရွိေသာ တူရိယာျဖစ္သည္။ တူရိယာဟုဆိုအပ္ေသာ္လည္း အျခားေသာ တူရိယာတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္၍ တီးေလ႔မရွိပါေခ်။ ပါးစပ္ျဖင္႔ အာေခါင္အထိငံု၍ ေလမႈတ္လက္ခတ္တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းလည္းျဖစ္သည္။
မိေက်ာင္းလွ်ာ ျပဳလုပ္ျခင္း
ဂိန္ကို၀ါးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သံေခ်ာင္းကေလးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ဂိန္ကိုျပဳလုပ္ယူၾကရာတြင္ ေကာင္းစြာရင္႔ေနေသာ အရွည္တစ္ထြာခန္႔ရွိသည္႔ ၀ါးျခမ္းကိုျဖတ္ယူၿပီး အလယ္တြင္ အလ်ားလိုက္လွ်ာခင္ျဖစ္ေအာင္ ထြင္းယူရေလသည္။ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရမည္႔ေနရာတြင္ အဟိုက္ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ယူရသည္။ ဂိန္ကိုမႈတ္ရာတြင္ ပါးစပ္ျဖင္႔ငံုထားရၿပီး လက္ယာလက္က ဂိန္၏လွ်ာခင္အဖ်ားကို လက္ညိႈးႏွင္႔ခတ္၍ အသံထြက္လာေလသည္။ ထြက္လာေသာ အသံအလိုက္ သီခ်င္းတဲြမႈတ္ယူ၍ ရေလသည္။ အခ်ဴိ႔က ဂိန္ကိုသံေခ်ာင္းႏွင္႔ ေခြယူၿပီး လွ်ာကိုသံျပားေလးႏွင္႔ တပ္ဆင္မႈတ္ေလသည္။ သံျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္သည္ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္ထက္ ပို၍အသံလြင္ေလသည္။
ဂိန္ကို ကရင္အမ်ုိးသား ကာလသား လူပ်ုိတို႔က အပ်ဳိရွိရာအိမ္သို႔ ညအခါ လူပ်ဳိလွည္႔ လည္ပတ္ရင္း မိမိေျပာလိုေသာ စကားကို သီခ်င္းလကၤာတို႔ျဖင္႔ အပ်ဳိအားသိေစသည္။ စင္စစ္ ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာသည္ လူပ်ဳိကာလသားတို႔၏ လက္စြဲ တူရိယာျဖစ္သည္ဟုဆိုလွ်င္ မ်ားမည္မဟုတ္ေခ်။
(၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္
ကရင္အမ်ဳိးသား တူရိယာမ်ားအနက္ ဖားစည္ကလြဲလွ်င္ ဏာဒိန္(ေခၚ) ေစာင္းေကာက္သည္ လူသိမ်ား၍ ႏွစ္သက္ၾကေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းေကာက္သံသည္ လူတိုင္းကႏွစ္သက္ၾကသည္။ အျခားေသာ တူရိယာမ်ားႏွင္႔ တြဲဖက္၍ တီးခတ္ရေသာ္လည္း ေစာင္းေကာက္သက္သက္ျဖင္႔ တီးခတ္ျခင္းကို ပို၍ ႏွစ္သက္ၾကသည္။ အထူးသျဖင္႔ညအခါ တီးခတ္ရာတြင္ အလြန္သာယာေသာ တူရိယာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေစာင္းသံ၏ အညဳအဆြဲသည္ ေသသူပင္ ျပန္ရွင္မတတ္ရွိသည္ဟု အဆိုအမႊန္းျပဳၾကသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္း သို႔မဟုတ္ ခုႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ေခတ္သီခ်င္းမ်ား တီးခတ္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳး ၁၀ ေခ်ာင္းမွ ၁၂ ေခ်ာင္းအထိ တပ္ယူၾကသည္။ ေရွးအခါက ေစာင္းႀကိဳးကို ပ်ားဖေယာင္းျဖင္႔လြန္းတင္၍ က်စ္ထားေသာ ေလွ်ာ္မွ်င္၊ ႀကိဳးႏြယ္ပင္၊ ၀ါးမွ်င္၊ပိုးခ်ည္တို႔ုျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႏုိင္လြန္ႀကိဳး၊ သံမဏိၾကိဳးတို႔ျဖင္႔ အသံုးျပဳလာၾကေပၿပီ။
ေစာင္းေကာက္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေစာင္းေကာက္ကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ ကိုယ္ထည္ပိုင္းႏွင္႔ ေခါင္းပိုင္းဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခားထားေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို သစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး ေခါင္းပိုင္းကို အျခားသစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္ ေခါင္းပိုင္းသည္ ဗမာေစာင္းေကာက္ကဲ႔သို႔ ေကြးညြတ္ျခင္း မရွိလွေခ်။ ေလာက္ေလးကိုင္းမွ်ေလာက္သာ ေကာက္သည္။ အထူးသျဖင္႔ ကိုယ္ထည္ပိုင္းကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔သာ ျပဳလုပ္၍ရသည္။ ေစာင္းကိုယ္ထည္ကို အလ်ားသံုးမိုက္၊ အနံတစ္မိုက္ခန္႔ထား၍ အေခါင္းထြင္းကာ ဒရယ္သားေရ၊ ေခ်သားေရတို႔ျဖင္႔ ဖံုးအုပ္ၿပီး ကိယ္ထည္ေဘးႏွစ္ဖက္တြင္ အေပါက္ႏွစ္ေပါက္ ေဖာက္ထားသည္။ ယင္းအေပါက္ကို "နတ္သမီးေပါက္"ဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ ေစာင္း၏္ေခါင္းပိုင္းကို ကိုယ္ထည္ႏွင္႔ ဆက္စပ္ယူၿပီး ထိပ္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးတပ္၊ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံကို ထားရွိရသည္။ ေစာင္းေခါင္းပိုင္းသည္ သဘာ၀ေကာက္ေနေသာ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ အလ်ားေျခာက္မိုက္ခန္႔ အရွည္ယူ၍ တပ္ဆင္ယူရသည္။
ဏာဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္း
ဏားဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္းသည္ အထြတ္အျမတ္ထားေသာ ေစာင္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ကေတာ္၀င္ေစာင္း ဟူ၍ အမည္သတ္မွတ္ေပးၾကသည္။ ေတာ္၀င္ေစာင္းကို အခ်ဳိ႔က ဏားဍိင္ကိုင္ နာဒိန္ဘားကန္ ဟုလည္း ေခၚၾကေသးသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ အစီအရင္တစ္မ်ဳိးႏွင္႔ လုပ္ယူရေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို ပိေတာက္သားျဖင္႔ျပဳလုပ္ရျပီး ေခါင္းပိုင္းကို ယင္းတိုက္သားႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ႀကိဳးတပ္ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံက္ု သစ္၊ဆင္စြယ္ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး တပ္ဆင္ရသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ မၿပီးမခ်င္း ေတာထဲ၌သာ ထားခဲ႔ရျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းကိုျပဳလုပ္ၿပီး ေစာင္းႀကိဳးတပ္ေသာအခါ ေစာင္းအိုးအေပါက္တြင္ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိး ခုႏွစ္ပြင္႔ သြင္းရေလသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတေခၚအပ္ေသာ ဏာဒိန္အပနယ္႔ ကိုထည္႔ရေလသည္။ ပန္းညိဳခုႏွစ္ပြင္႔၊ စကား၀ါပြင္႔၊ နန္းလံုးႀကိဳင္၊ ေဆာင္ေတာ္ကူး၊ တရုတ္စကား၊ စကားစိမ္းပြင္႔ စသည္႔ ခုႏွစ္ပြင္႔ကို ထည္႔သြင္းၿပီးလွ်င္ ေစာင္းႀကိဳးညိွကာ ထိုေတာအုပ္၌ပင္ သီခ်င္းႏွင္႔ သီဆိုတြဲဖက္ၿပီး တီးခတ္ရေလသည္။
အထက္ပါ အစီအရင္အတိုင္း စီရင္သီဆိုတီးခတ္ၿပီးေသာအခါမွသာ ရြာသို႔ ယူေဆာင္၍ ရေလသည္။ ထိုေစာင္းကိုသီဆိုတီးခတ္လွ်င္ ၾကားရသူတိုင္း လြမ္းေဆြးၾကရသည္ဟု ေရွးလူႀကီးမ်ားက ဤသို႔ မွာၾကားခ်က္တစ္ရပ္ရွိေပသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္ကု္လယ္၊ ဏာဍိင္မြာဲ ကႜင္ကိႜင္းအု္လယ္႔၊ ေအဍယ္စူးလင္ အု္ပးနယ္႔ ဍယ္ထင္းဍယ္လင္ ေမးထီ႔ဟွယ္႔။" လြမ္းဖြယ္ေကာင္းေသာ ေစာင္းမဟာကို ၾကန္အင္ႏွင္႔ျပည္႔စံုေသာ ပိေတာက္သားႏွင္႔ ထုလုပ္ထားပါသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတျဖစ္ေသာ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိးျဖင္႔ စီရင္အပ္သည္ျဖစ္ူ၍ တီးခတ္ပါက ၾကားရသူတိုင္း မ်က္ရည္မဆည္ႏုိင္ေအာင္ လြမ္းေဆြးဘြယ္ရာျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အစီအရင္ႏွင္႔ၿပီးေသာ လြမ္းဘြယ္ေစာင္း (၀ါ) ေတာ္၀င္ေစာင္းကို ဤသို႔ဆင္႔၍ ပိုးကရင္လကၤာျဖင္ပ အမႊန္းျပဳထားေပေသးသည္။ ကာလသား ကာလသမီးတို႔ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေစာင္းေကာက္တစ္မ်ဳိးကိုလည္း ဤသို႔ဖြင္႔ဆိုထားၾကသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္အြာ၊ ဏာဍိင္မူးဏင္. ေဖါဟ္သးခြ႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေက၀္မူးဏာဏာ၊ ဟု္ယွာ.လု္ဖံႜဳဏင္းထင္းသာ၊ ဏာဍိင္ယူ.မုဂ္ ဏာဍိင္က္ုလ၀္၊ မု္ဍယ္ေလ ဍံဳဍဴးဍံထ၀္႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေကမူဟွ၀္ဟွ၀္၊ ဟု္သီ႔မု္႔ထင္းထာင္လ၀္႔။" ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းလွေသာ ကာလသား ကာလသမီးတို႔၏ ေစာင္းေကာက္ကိုညအခါ တီးခတ္ပါက လူႀကီးသူမတို႔ပင္ လူငယ္အတိတ္ဘ၀ကို ျပန္ေျပာင္းသတိရၿပီး အိပ္ရာမွထ၍ ေမွးစက္ျခင္းမရႏုိင္ ျဖစ္ရသည္။ ထိုနည္းတူပင္ ေရာင္နီပ်ဳိးခ်ိန္ နံနက္ဆည္းဆာတြင္ တီးခတ္ပါက ေသသူပင္ျပန္လည္ အသက္ရွင္လိမ္႔မည္ဟူ၍ ဆိုေလ၏။
(၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလား
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားအနက္ ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားသည္ ေရွးက်လွေသာ တူရိယာတစ္ခုပင္ ပါ၀င္ေလသည္။ စာတစ္ေစာင္ေပတစ္ဖြဲ႔ျဖင္႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႔ျခင္းမရွိသျဖင္႔ မည္သည္႔ေခတ္အခါေလာက္ကတည္းက ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားကို ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ မည္သည္႔အခ်ိန္မွ စတင္သံုးစြဲခဲ႔ေၾကာင္းကို အတိအက်ဆိုရန္ခက္လွသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ေတာင္ယာခုတ္ျခင္း၊ အမဲလိုက္ျခင္း၊ ေတာေတာင္မ်ားအတြင္း သြားလာျခင္းျပဳရာမွ အနားယူေနသည္႔အခါတြင္ ဒူးေလး၊ ျမားကိုျပဳလုပ္၍ ရွိၾုကသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ေနစဥ္ ၀ါးဆစ္မ်ားကို ခုတ္ထစ္ပိုင္းျဖတ္၍ တီးခတ္ၾကည္႔ရာ အသံအမ်ဳိးမ်ဳိးထြက္လာသည္ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ၀ါးပတၱလားကို စတင္လုပ္ယူၾကသည္ဟု ကရင္လူႀကီးမ်ားက ဆိုၾကသည္။
၀ါးပတၱလားျပဳလုပ္ျခင္း
ေပၚကူးကို ၀ါးလံုး (၉) လံုးျဖင္႔ မ်ားေသာအားျဖင္႔ျပဳလုပ္ၾကၿပီး အခ်ဳိ႔မွာ ၀ါးလံုး (၁၁) လံုးအထိ ျပဳလုပ္ၾကေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ ၀ါးအရင္းမွ တစ္ပိုင္းစီတစ္ပိုင္းစီ အဆစ္ခံ၍ ျဖတ္ယူေလ႔ရွိၾကသည္။ ၄င္းအဖ်ားပိုင္း (၃) ခ်ဳိး (၂) ခ်ဳိးအထိ တေစာင္းက်ေအာင္ ခုတ္ဖဲ႔ၿပီးအသံကို ညိွယူရသည္။ ၀ါးျခမ္းသစ္သား စသည္ျဖင္႔လည္ေကာင္း တုတ္တံထိပ္ပိုင္းကို အ၀တ္ကဲ႔သို႔ေသာအရာျဖင္႔ စီးပတ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း တီးခတ္သံအျဖစ္ျပဳလုပ္ၾကသည္။ အလယ္၀ါးကို သံမွန္ (၀ါ) မူလအသံျဖင္႔ထားၿပီး ၀ါး (၉) လံုးပါေပၚကူးကို အသံစဥ္အလိုက္ညိွယူေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ အသံအားျဖင္႔ စူးရွလွေသာ ပတၱလားတစ္ခုကိုၾကည္႔လွ်င္ အရွည္အားျဖင္႔ ႏွစ္လက္မခြဲခန္႔ရွိသည္။ အသံတိမ္ေသာ ပတၱလား အသြားအရွည္မွာမူကား ၁၁ လက္မေက်ာ္ရွိသည္ကိုေတြ႔ရရွိသည္။ ထို႔အျပင္ အသံထြက္တိမ္ေသာ ပတၱလားတစ္မ်ဳိးမွာလည္း ၀ါးဆစ္မွာ အရင္းအထိ တစ္ေပ ႏွစ္လက္မခန္႔ရွိၿပီး အရင္းမွာအဖ်ားအထိ ႏ်စ္ေပခြဲေက်ာ္ခန္႔ရွိသည္ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။ ကရင္႔အေခၚ ေပၚကူး၊ ၀ါးပတၱလားမွာ မ်က္ေမွာက္မြန္ ၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားတို႔ႏွင္႔ အေျခခံအားျဖင္႔ျခားနားမူမရွိလွေ
ခ်။ မြန္၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားကို မြမ္းမံမူုျဖင္႔ လျခမ္းပံု သစ္သားအိမ္မ်ား၊ မွန္စီေရႊခ်အိမ္မ်ားခ်၍ ရူခ်င္စဖြယ္ လွပေသာ္လည္း ကရင္တို႔၏ ၀ါးပတၱလားသည္ သဘာ၀အတိုင္းသာရွိေန၍ လွပျခင္းမရွိလ်ေခ်။ သို႔ေသာ္ လြင္ေသာအသံ ညက္ေညာေသာ အဆြဲအငင္တို႔ျဖင္႔ အျခားေသာ ကရင္တူရိယာတို႔ႏွင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ တူရိယာအျဖစ္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔က သတ္မွတ္အသံုးျပဳၾကသည္။
(၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) တေယာ
ကရင္႔အေခၚ (ေသာင္႔ထြန္) မွာ ၿငိမ္႔ေညာင္းစြာ တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွးက်၍ ရွားပါးလွေသာ ပစၥည္းလည္းျဖစ္၏။
တေယာျပဳလုပ္ျခင္း
ေသာင္႔ထြန္ကို အုန္းမႈတ္ခြက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ၀ါးပိုးက်ည္ေတာက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ ေရွးအခါက ေသာင္႔ထြန္ကိုႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းတပ္ျဖင္႔ အသံုးျပဳေလ႔ရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းတပ္၍ သံုးစြဲလာၾကသည္။ ထိုႀကိဳးတို႔မွာႏွစ္ ေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းႏွင္႔ သံုးေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ေသာေဒသတြင္ ႀကိဳးသံုးေခ်ာင္းတပ္၍ ရွားရွားပါးပါး အသံုးျပဳ တီးခတ္ေနေၾကာင္းကို ေတြ႔ရွိရေသးသည္။ ကရင္႔ေသာင႔္ထြန္သည္ အမ်ားအားျဖင္႔ အလ်ားႏွစ္ေတာင္ခန္႔ရွိသည္။ ထိုးတံျဖင္႔ တေယာထိုးသကဲ႔သို႔ တီးခတ္၍ရသလို လက္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တီးခတ္၍လည္းရသည္။ မတ္တပ္ေထာင္၍ ေဘးတိုက္ထိုးရၿပီး အေသအရွင္ထိုးနည္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိ၏။ အေသထိုးနည္းမွာ ထိုးတံကိုႀကိဳးအတြင္းသို႔ထားၿပီး ထိုးေသာထိုးနည္းကိုဆိုလိုသည္။ အရွင္ထိုးနည္းမွာ ထိုးတံႏွင္႔တသီးတျခားထားၿပီး အျပင္မွေန၍ထိုးျခင္းျဖစ္သည္။ ကရင္႔ေသာင္႔ထြန္သည္ ေရွးအခါက ေပါမ်ားလွေသာ္လည္း ယေန႔ တေယာ ဂီတမ်ားေပၚထြန္းလာခ်ိန္တြင္ တျဖည္းျဖည္းကြယ္ေပ်ာက္၍ ေက်းလက္အခ်ဳိ႔တြင္သာ ရွားရွားပါးပါး ေတြ႔ရွိႏုိင္ေတာ႔သည္။
(၈) ထာ႔ (ေခၚ) ကရင္အိုးစည္
ကရင္အိုးစည္သည္ ဗမာ၊ ရွမ္းတို႔၏ အိုးစည္ပံုသဏၭာန္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ရွမ္းအိုးစည္ကဲ႔သို႔ ကိုယ္ထည္ရွည္လ်ားျခင္း မရွိေခ်။ ခါးေသးၿပီး အ၀ိုက္က်ယ္ျခင္းလည္း မရွိေခ်။ ကရင္အိုးစည္မွာ ခါးတုတ္၍ ကိုယ္ထည္လည္းတိုသည္။
ကရင္အိုးစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ကရင္အိုးစည္ကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔ ထြင္းယူၿပီးမ်က္ႏွာ၀ကို ႏြားသားေရျဖင္႔ က်က္ထားသည္။ ထိပ္၀အနည္းဆံုးတစ္ေပရွိသည္။ အိုးစည္ထိပ္၀အခ်င္းကိုမူတည္လ်က္ တြဲဖက္တီးရေသာ တူရိယာတို႔၏ အရြယ္အစားကိုလိုက္၍ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိ၏။ အိုးစည္ထိပ္၀ ၁၂ လက္မ၊ ဖားစည္ထိပ္၀ ၁၈ လက္မ၊ လင္းကြင္းအက်ယ္ ၁၂ လက္မႏွင္႔ ၁၀ လက္မအခ်င္းရွိေသာ ေမာင္းတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာ္ လိုက္ဖက္လွေသာ အသံက္ိုရရွိသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ကရင္ရုိးရာဒံုးအက၊ေတးသီပြဲ (ေခၚ)ေအာ္ပြဲတို႔တြင္ အိုးစည္ကိုပင္ တူရိယာအျဖစ္ ထားၿပီးႏွဲ၊ ပုေလြ၊ ၀ါး၊ေမာင္း၊ လင္းကြင္း၊ ဗံုတို႔ျဖင္႔ တြဲ၍ တီးခတ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရွိရမည္ ျဖစ္ေပသည္။
(၉) ခနာ (ေခၚ )ဗ်တ္ေစာင္း
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ႀကိဳးတပ္တူရိယာမ်ားရွိသည္႔အနက္ ဗ်တ္ေစာင္းသည္ တစ္မ်ဳိးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ကရင္ဗ်တ္ေစာင္းသည္ ယခုေခတ္ မယ္ဒလင္တစ္မ်ဳိးဟု ဆိုႏုိင္သည္။ အခ်ဳိ႔က ကိုယ္တိုင္တီး ကိုယ္တိုင္သီဆို၍ အခ်ဳိ႔မွာ အမ်ဳိးသားကတီးခတ္၍ အမ်ဳိးသမီးက သီခ်င္းသီဆိုေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိလွသည္ဟု လက္ခံထားၾကေပသည္။
ဗ်တ္ေစာင္းျပဳလုပ္ျခင္း
ေရွးအခါက အုန္းမႈတ္ခြက္ျဖင္႔ အုန္းသီးတစ္လံုးကို သံုးပံုတစ္ပံုမွ ညီညာစြာျဖတ္ယူၿပီး အ၀ကို သစ္သား ၀ါးျပားျဖင္႔ပိတ္၍ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ေနာင္ေခတ္အခ်ိန္တြင္ သစ္မာသားျဖစ္ေသာ ယင္းတိုက္၊ ပ်ဥ္းကတိုး၊ ပိေတာက္သားတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေနၾကသည္။ ေရွးကႀကိဳးသံုးေခ်ာင္း ရုိးရုိးတပ္ပါရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္းကို ႏွစ္ေခ်ာင္းတြဲစံု ေလးေခ်ာင္းႏွင္႔ တစ္ေခ်ာင္းတြဲတပ္ႀကိဳးအျဖစ္ တပ္ဆင္ၾကသည္။ ယခင္ကပိုးခ်ည္မွ်င္ သစ္သားမွ်င္ ၀ါးမွ်င္တို႔ျဖင္႔ ႀကိဳးအျဖစ္အသံုးျပဳေလ႔ရွိေသာ္လည္း ယခုအခါ ႏုိင္လြန္ သ့မဏိႀကိဳးတို႔ျဖင္႔ တပ္ဆင္သံုးစြဲလာၾကသည္။
ေဖာ္ျပပါ ထင္ရွားလွေသာ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားကို ေဖာ္ျပရာတြင္ အားလံုးျပည္႔စံုႏုိင္ၿပီး မဟုတ္ေခ်။ ေဒသအလိုက္ ရုိးရာတူရိယာပစၥည္းမ်ား ရွိေနဦးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း
ကရင္႔တူရိယာ ပစၥည္းမ်ားကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ အဆို၊ အက၊ အတီး၊ အမႈတ္တို႔ကို ၀ါသနာ ထံုၾကသည္႔အေလ်ာက္ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာမ်ားကိုလည္း တီထြင္ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ အခ်ဳိ႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းမ်ားသည္ တီးမႈတ္ရန္အသံုးျပဳျခင္းအျပင္ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္၊ ရုိးရာယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၾကသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္တူရိယာပစၥည္းမ်ားကို ေဖာ္ျပရေသာ္ -
(၁) ကလို (ေခၚ) ဖားစည္၊ (၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး၊ (၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)၊ (၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာ တူရိယာတစ္မ်ဳိး၊ (၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္၊ (၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလား၊ (၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) ေသာတု (ေခၚ) တေယာ၊ (၈) ထာ႔ (ေခၚ) အိုးစည္ရွည္၊ (၉) ခနာ (ေခၚ) ဗ်တ္ေစာင္းငယ္တစ္မ်ဳိး။
(၁)ကလို (ေခၚ) ဖားစည္ကလို (ေခၚ) ဖားစည္မွာ အမ်ဳိးသား အထိမ္းအမွတ္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အျမတ္တႏုိး သိမ္းဆည္းထားေလ႔ရွိေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။
ဖားစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ဖားစည္ကိုသတၱဳျဖင္႔ သြန္းလုပ္ထားၾကသည္ဟု နားလည္ထားၾကသည္။ ဖားစည္သြန္းလုပ္ျခင္းကို တတ္သိနားလည္သူတို႔က ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ေသာ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ ခဲႏွင္႔သြပ္တို႔ျဖင္႔ သြန္းလုပ္ရသည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ ျမည္ဟီးအသံ သာယာစူးရွမႈအရ ထိုအဆိုသည္ မွန္ကန္ႏုိင္ေပသည္။
ဖားစည္၏အသံသည္ သာယာ၍ ေအးျမသည္။ ၿငိမ္႔ေညာင္းျခင္းမရွိေသာ္လည္း စူးရွ၍ထည္၀ါေနသည္။ အသံထြက္ထံု၍ ခပ္အုပ္အုပ္ျဖစ္ေသာ္လည္း အသံလႈိင္းမ်ား ေ၀းစြာ၍လြင္႔ေျပးသည္။ လွ်ဳိၾကားၿမိဳင္ေၾကာတြင္ တီးခတ္ပါက အသံပို၍ေျပးသည္။ ေတာေတာင္မ်ားရွင္းေနလွ်င္ အသံမွာဟိန္း၍ ရွည္လ်ားေနသည္။ ေရွးအခါက စာဆိုမ်ားအရ ဖားစည္သံသည္ သံုးယူဇနာ အေ၀းကပင္ၾကား
ႏိုင္သည္ဟုဆို၏။ ဖားစည္၏ လိုခ်င္ေသာအသံ အသံလြင္လြင္ေလး ျဖစ္ေစရန္မွာ ပဉၥရူပေခၚ သတၱဳငါးမ်ဳိးျဖစ္ကို အခ်ဳိးက် သြန္းလုပ္ႏုိင္မွသာ ရရွိႏုိင္သည္ဆိုၾကသည္။
(၂)ေခြ (ေခၚ) တံပိုး
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးတူရိယာသည္ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားအားျဖင္႔ ကြ်ဲခ်ဳိျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိေသာေၾကာင္႔ ကၽြဲခ်ဳိ ဟူ၍ အမ်ားက သတ္မွတ္၍ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ေအာက္ပါအရာဝတၳဳတို႔ျဖင္႔လည္း ျပဳလုပ္ၾကသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ (၁) သမင္ဦးခ်ဳိ၊ (၂) ၀ါး၊ (၃) သစ္သား၊ (၄) ဆင္စြယ္၊ (၅) ဆတ္ဦးခ်ဳိ၊ (၆) ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး။
တံပိုးျပဳလုပ္ျခင္း
ေခြ (ေခၚ) တံပိုးျပဳလုပ္ရာတြင္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔ရွိေသာ ကၽြဲခ်ဳိကိုျဖတ္ယူၿပီး ထိပ္ႏွစ္ဖက္ ေတာက္ေလွ်ာက္ အေပါက္ကိုယူရသည္။ ကၽြဲခ်ဳိ၏ အရင္းပိုင္း သံုးပံုတစ္ပံုခန္႔တြင္ လွ်ာခင္အေပါက္တစ္ေပါက္ကို ေဖါက္ယူရေလသည္။ ေငြျပားျဖင္႔ အေပါက္လွ်ာခင္အျဖစ္ ခပ္ေစာင္းေစာင္း တပ္ထားရေလသည္။ လွ်ာခင္အေပါက္ကို ႏႈတ္ျဖင္႔မႈတ္ၿပီး လက္ယာဖက္လက္သည္ ကၽြဲခ်ဳိထိပ္ပိုင္းကိုပိတ္၍ အဖြင္႔အပိတ္လုပ္ၿပီး မႈတ္ျခင္းျဖင္႔ အသံအႀကီးအေသး ျမည္လာေလသည္။ ဟိန္း၍ စူးရွက်ယ္ေလာင္ေသာအသံ ၿငိမ္႔ေညာင္းသာယာေသာ အသံမ်ားကို အမ်ဳိးမ်ဴိးမႈတ္ယူ၍ရေလသည္။
ကၽြဲခ်ဳိ၊ ဆတ္ခ်ဳိတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေသာတံပိုးသည္ ျပဳလုပ္ရခက္ခဲျခင္းရွိၿပီး ေနရာတကာတြင္ အသံုးျပဳလုပ္ေလ႔မရွိေခ်။ မဂၤလာရွိေသာ ကိစၥရပ္တို႔တြင္သာ အသံုးျပဳၾကသည္။ အျခားေသာကိစၥရပ္မ်ား အထူးသျဖင္႔ အမဂၤလာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳပါက ေက်းရြာကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ အသံုးျပဳသူကိုေသာ္လည္းေကာင္း ခိုက္တတ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။
ဆင္စြယ္ႏွင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးသည္ နယ္စား၊ ေက်းရြာအႀကီးအကဲတို႔၌သာ ျပဳလုပ္ထားရွိႏုိင္ေလသည္။ ဆင္စြယ္ကို ေရႊကြင္း၊ ေငြကြင္းတို႔ျဖင္႔ အဆင္႔ဆင္႔ ညွပ္ကြပ္ထားႏုိင္လွ်င္ အလြန္လွပ၍ တန္ဖိုးျမင္႔ေသာ တူရိယာပစၥည္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကေလသည္။ ဆင္စြယ္တံပိုးကို အျမတ္တႏုိး ထြတ္ျမတ္ေသာေနရာတို႔တြင္ သိမ္းဆည္းေလ႔ရွိၿပီး အမ်ဳိးသားေရးရာကိစၥတို႔မွာသာ အသံုးျပဳၾကသည္။ ေအာက္ခ်င္းငွက္ႏႈတ္သီး၊ ၀ါး၊ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ တံပိုးမ်ားသည္ ႏြားေက်ာင္းသား၊ ကၽြဲေက်ာင္းသား၊ ဆင္ထိန္းသမားတို႔အမ်ားအျပား သံုးစြဲၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိႏုိင္သည္။ ေတာေတာင္မ်ားတြင္ သြားလာရာ၌ လမ္းမွားေရာက္ျခင္း လူစုကြဲျခင္းျဖစ္သည္႔အခါ အခ်က္ေပးအျဖစ္မႈတ္ေလ႔ရွိၾကသည္။
(၃) ပီဘာ (ေခၚ) ေျပြ (သံစံုေျပြ)
ကရင္႔အေခၚ ပီဘာသည္ "ပီ" မွာ ေျပြဟူ၍ အဓိပၸါယ္ရၿပီး "ဘာ" ဟူေသာကရင္စကားသည္ ရွိခိုးကန္ေတာ႔ျခင္း အဓိပၸါယ္ရသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ ႏႈတ္ခမ္းျဖင္႔ေတ႔၍ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ အစီအစဥ္တက် လက္၀ါးျဖင္႔ကိုင္တြယ္ရၿပီး လက္အုပ္ခ်ီဟန္ပန္ ကန္ေတာ႔ျခင္း သ႑ာန္ေဆာင္ေလသည္။ ပီဘာသည္ အလြန္ရွားပါးေသာ ေရွးက်သည္႔ ကရင္တူရိယာတစ္မ်ုိးျဖစ္သည္။
ေျပြ ျပဳလုပ္ျခင္း
ပီဘာကို အမ်ားအားျဖင္႔ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ အခ်ဳိ႔ေဒသမ်ား၌ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔လည္းေကာင္း၊ကၽြန္းသား၊ ယမေနသား စေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ၾကသည္လည္းရွိသည္။ ေၾကး၀ါးေခ်ာင္းျဖင္႔ျပဳလုပ္ရာတြင္ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀သူမ်ား ေက်းရြာေခါင္းေဆာင္မ်ားတို႔ပါ ျပဳလုပ္ႏုိင္ၾကသည္။
ပီဘာကိုျပဳလုပ္ရာတြင္ အံုကိုခရုသင္းခံြကဲ႔သို႔ လံုးလံုး၀န္း၀န္းႏွင္႔မႈတ္ရန္ ႏႈတ္ခမ္းအေပါက္ကို သီးျခားကြပ္ညွပ္ထားေလသည္။ ပီဘာအံုအလယ္တည္႔တည္႔တြင္ ပီဘာေျပြေခ်ာင္းမ်ားတပ္ဆင္ရန္ အေပါက္ရွည္လ်ားလ်ားကို တိုးလွ်ိဳးေပါက္ ေဖါက္ထြင္းယူရသည္။ ထီးရုိး၀ါးကဲ႔သို႔ေသာ ေျဖာင္႔တန္းသည္႔လံုးေခ်ာ၀ါးမ်ားကို အေခ်ာင္းအလိုက္အနိမ္႔အျမင္႔ အစဥ္လိုက္တြဲၿပီး ပီဘာအံုတြင္ စိုက္ေထာင္၍ ေအာက္ေျခမွႏွစ္ေပေက်ာ္ တစ္ေပေက်ာ္ခန္႔တြင္ တစ္လက္မစီ အနိမ္႔အျမင္႔စီတန္းထားေလသည္။ ပီဘာအံု၏ အထက္ႏွစ္လက္မခြဲ၊ သံုးလက္မခန္႔တြင္တြဲထားေသာ ၀ါးလံုးတိုင္ကို ေသးငယ္ေသာ အေပါက္ကေလးမ်ားေဖါက္ထားရသည္။ ပီဘာအံုအေပါက္တြင္ ေငြျပားျဖင္႔ လွ်ာခင္အျဖစ္ထည္႔ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရန္ အထြက္အေပါက္ဖက္ရွိ ေရွ႔ျပြန္ႏွစ္လံုးကို အေပါက္ကေလးေဖါက္ထားရေလသည္။ ပီဘာကိုမႈတ္ရာတြင္ လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင္႔ ပီဘာအံုကိုကိုင္ထားရၿပီး လိုေသာအသံမ်ဳိးစံုကို ထြက္ႏုိင္ေအာင္ ျပြန္ရွိအေပါက္မ်ားကို လက္ေခ်ာင္းမ်ားျဖင္႔ပိတ္၍ဖြင္႔၍ မႈတ္ရသည္။ သို႔ေၾကာင္႔ ပီဘာသည္ သံစံုေျပြျဖစ္လာေလသည္။
(၄) ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာကို ကရင္အမ်ဳိးသား ကာလသားလူပ်ဳိတို႔ကသာ သံုးေလ႔ရွိေသာ တူရိယာျဖစ္သည္။ တူရိယာဟုဆိုအပ္ေသာ္လည္း အျခားေသာ တူရိယာတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္၍ တီးေလ႔မရွိပါေခ်။ ပါးစပ္ျဖင္႔ အာေခါင္အထိငံု၍ ေလမႈတ္လက္ခတ္တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းလည္းျဖစ္သည္။
မိေက်ာင္းလွ်ာ ျပဳလုပ္ျခင္း
ဂိန္ကို၀ါးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သံေခ်ာင္းကေလးျဖင္႔ေသာ္လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ဂိန္ကိုျပဳလုပ္ယူၾကရာတြင္ ေကာင္းစြာရင္႔ေနေသာ အရွည္တစ္ထြာခန္႔ရွိသည္႔ ၀ါးျခမ္းကိုျဖတ္ယူၿပီး အလယ္တြင္ အလ်ားလိုက္လွ်ာခင္ျဖစ္ေအာင္ ထြင္းယူရေလသည္။ ပါးစပ္ျဖင္႔ မႈတ္ရမည္႔ေနရာတြင္ အဟိုက္ျဖစ္ေအာင္ျပဳလုပ္ယူရသည္။ ဂိန္ကိုမႈတ္ရာတြင္ ပါးစပ္ျဖင္႔ငံုထားရၿပီး လက္ယာလက္က ဂိန္၏လွ်ာခင္အဖ်ားကို လက္ညိႈးႏွင္႔ခတ္၍ အသံထြက္လာေလသည္။ ထြက္လာေသာ အသံအလိုက္ သီခ်င္းတဲြမႈတ္ယူ၍ ရေလသည္။ အခ်ဴိ႔က ဂိန္ကိုသံေခ်ာင္းႏွင္႔ ေခြယူၿပီး လွ်ာကိုသံျပားေလးႏွင္႔ တပ္ဆင္မႈတ္ေလသည္။ သံျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္သည္ ၀ါးျဖင္႔ျပဳလုပ္ေသာ ဂိန္ထက္ ပို၍အသံလြင္ေလသည္။
ဂိန္ကို ကရင္အမ်ုိးသား ကာလသား လူပ်ုိတို႔က အပ်ဳိရွိရာအိမ္သို႔ ညအခါ လူပ်ဳိလွည္႔ လည္ပတ္ရင္း မိမိေျပာလိုေသာ စကားကို သီခ်င္းလကၤာတို႔ျဖင္႔ အပ်ဳိအားသိေစသည္။ စင္စစ္ ဂိန္ (ေခၚ) မိေက်ာင္းလွ်ာသည္ လူပ်ဳိကာလသားတို႔၏ လက္စြဲ တူရိယာျဖစ္သည္ဟုဆိုလွ်င္ မ်ားမည္မဟုတ္ေခ်။
(၅) ဏာဒိန္ (ေခၚ) ေစာင္းေကာက္ကရင္အမ်ဳိးသား တူရိယာမ်ားအနက္ ဖားစည္ကလြဲလွ်င္ ဏာဒိန္(ေခၚ) ေစာင္းေကာက္သည္ လူသိမ်ား၍ ႏွစ္သက္ၾကေသာ တူရိယာပစၥည္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းေကာက္သံသည္ လူတိုင္းကႏွစ္သက္ၾကသည္။ အျခားေသာ တူရိယာမ်ားႏွင္႔ တြဲဖက္၍ တီးခတ္ရေသာ္လည္း ေစာင္းေကာက္သက္သက္ျဖင္႔ တီးခတ္ျခင္းကို ပို၍ ႏွစ္သက္ၾကသည္။ အထူးသျဖင္႔ညအခါ တီးခတ္ရာတြင္ အလြန္သာယာေသာ တူရိယာတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေစာင္းသံ၏ အညဳအဆြဲသည္ ေသသူပင္ ျပန္ရွင္မတတ္ရွိသည္ဟု အဆိုအမႊန္းျပဳၾကသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္း သို႔မဟုတ္ ခုႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ေခတ္သီခ်င္းမ်ား တီးခတ္ႏုိင္ရန္ ႀကိဳး ၁၀ ေခ်ာင္းမွ ၁၂ ေခ်ာင္းအထိ တပ္ယူၾကသည္။ ေရွးအခါက ေစာင္းႀကိဳးကို ပ်ားဖေယာင္းျဖင္႔လြန္းတင္၍ က်စ္ထားေသာ ေလွ်ာ္မွ်င္၊ ႀကိဳးႏြယ္ပင္၊ ၀ါးမွ်င္၊ပိုးခ်ည္တို႔ုျဖင္႔ တပ္ေလ႔ရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႏုိင္လြန္ႀကိဳး၊ သံမဏိၾကိဳးတို႔ျဖင္႔ အသံုးျပဳလာၾကေပၿပီ။
ေစာင္းေကာက္ျပဳလုပ္ျခင္း
ေစာင္းေကာက္ကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ ကိုယ္ထည္ပိုင္းႏွင္႔ ေခါင္းပိုင္းဟူ၍ ႏွစ္ပိုင္းခြဲျခားထားေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို သစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး ေခါင္းပိုင္းကို အျခားသစ္သားတစ္မ်ဳိးႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ကရင္႔ေစာင္းေကာက္ ေခါင္းပိုင္းသည္ ဗမာေစာင္းေကာက္ကဲ႔သို႔ ေကြးညြတ္ျခင္း မရွိလွေခ်။ ေလာက္ေလးကိုင္းမွ်ေလာက္သာ ေကာက္သည္။ အထူးသျဖင္႔ ကိုယ္ထည္ပိုင္းကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔သာ ျပဳလုပ္၍ရသည္။ ေစာင္းကိုယ္ထည္ကို အလ်ားသံုးမိုက္၊ အနံတစ္မိုက္ခန္႔ထား၍ အေခါင္းထြင္းကာ ဒရယ္သားေရ၊ ေခ်သားေရတို႔ျဖင္႔ ဖံုးအုပ္ၿပီး ကိယ္ထည္ေဘးႏွစ္ဖက္တြင္ အေပါက္ႏွစ္ေပါက္ ေဖာက္ထားသည္။ ယင္းအေပါက္ကို "နတ္သမီးေပါက္"ဟူ၍ ေခၚၾကသည္။ ေစာင္း၏္ေခါင္းပိုင္းကို ကိုယ္ထည္ႏွင္႔ ဆက္စပ္ယူၿပီး ထိပ္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးတပ္၊ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံကို ထားရွိရသည္။ ေစာင္းေခါင္းပိုင္းသည္ သဘာ၀ေကာက္ေနေသာ သစ္သားတို႔ျဖင္႔ အလ်ားေျခာက္မိုက္ခန္႔ အရွည္ယူ၍ တပ္ဆင္ယူရသည္။
ဏာဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္း
ဏားဒိန္ယူသီ႔ (ေခၚ) လြမ္းေအာင္ဖန္ေစာင္းသည္ အထြတ္အျမတ္ထားေသာ ေစာင္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ကေတာ္၀င္ေစာင္း ဟူ၍ အမည္သတ္မွတ္ေပးၾကသည္။ ေတာ္၀င္ေစာင္းကို အခ်ဳိ႔က ဏားဍိင္ကိုင္ နာဒိန္ဘားကန္ ဟုလည္း ေခၚၾကေသးသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ အစီအရင္တစ္မ်ဳိးႏွင္႔ လုပ္ယူရေလသည္။ ကိုယ္ထည္ကို ပိေတာက္သားျဖင္႔ျပဳလုပ္ရျပီး ေခါင္းပိုင္းကို ယင္းတိုက္သားႏွင္႔ ျပဳလုပ္ယူၾကသည္။ ႀကိဳးတပ္ ႀကိဳးတင္းရန္ လက္တံက္ု သစ္၊ဆင္စြယ္ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ၿပီး တပ္ဆင္ရသည္။ ထိုေစာင္းကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ မၿပီးမခ်င္း ေတာထဲ၌သာ ထားခဲ႔ရျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင္းကိုျပဳလုပ္ၿပီး ေစာင္းႀကိဳးတပ္ေသာအခါ ေစာင္းအိုးအေပါက္တြင္ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိး ခုႏွစ္ပြင္႔ သြင္းရေလသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတေခၚအပ္ေသာ ဏာဒိန္အပနယ္႔ ကိုထည္႔ရေလသည္။ ပန္းညိဳခုႏွစ္ပြင္႔၊ စကား၀ါပြင္႔၊ နန္းလံုးႀကိဳင္၊ ေဆာင္ေတာ္ကူး၊ တရုတ္စကား၊ စကားစိမ္းပြင္႔ စသည္႔ ခုႏွစ္ပြင္႔ကို ထည္႔သြင္းၿပီးလွ်င္ ေစာင္းႀကိဳးညိွကာ ထိုေတာအုပ္၌ပင္ သီခ်င္းႏွင္႔ သီဆိုတြဲဖက္ၿပီး တီးခတ္ရေလသည္။
အထက္ပါ အစီအရင္အတိုင္း စီရင္သီဆိုတီးခတ္ၿပီးေသာအခါမွသာ ရြာသို႔ ယူေဆာင္၍ ရေလသည္။ ထိုေစာင္းကိုသီဆိုတီးခတ္လွ်င္ ၾကားရသူတိုင္း လြမ္းေဆြးၾကရသည္ဟု ေရွးလူႀကီးမ်ားက ဤသို႔ မွာၾကားခ်က္တစ္ရပ္ရွိေပသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္ကု္လယ္၊ ဏာဍိင္မြာဲ ကႜင္ကိႜင္းအု္လယ္႔၊ ေအဍယ္စူးလင္ အု္ပးနယ္႔ ဍယ္ထင္းဍယ္လင္ ေမးထီ႔ဟွယ္႔။" လြမ္းဖြယ္ေကာင္းေသာ ေစာင္းမဟာကို ၾကန္အင္ႏွင္႔ျပည္႔စံုေသာ ပိေတာက္သားႏွင္႔ ထုလုပ္ထားပါသည္။ ေစာင္း၏အျမဳေတျဖစ္ေသာ ပန္းခုႏွစ္မ်ဳိးျဖင္႔ စီရင္အပ္သည္ျဖစ္ူ၍ တီးခတ္ပါက ၾကားရသူတိုင္း မ်က္ရည္မဆည္ႏုိင္ေအာင္ လြမ္းေဆြးဘြယ္ရာျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အစီအရင္ႏွင္႔ၿပီးေသာ လြမ္းဘြယ္ေစာင္း (၀ါ) ေတာ္၀င္ေစာင္းကို ဤသို႔ဆင္႔၍ ပိုးကရင္လကၤာျဖင္ပ အမႊန္းျပဳထားေပေသးသည္။ ကာလသား ကာလသမီးတို႔ပိုင္ဆိုင္ေသာ ေစာင္းေကာက္တစ္မ်ဳိးကိုလည္း ဤသို႔ဖြင္႔ဆိုထားၾကသည္။ "ဏာဍိင္ယူသီ႔ ဏာဍိင္အြာ၊ ဏာဍိင္မူးဏင္. ေဖါဟ္သးခြ႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေက၀္မူးဏာဏာ၊ ဟု္ယွာ.လု္ဖံႜဳဏင္းထင္းသာ၊ ဏာဍိင္ယူ.မုဂ္ ဏာဍိင္က္ုလ၀္၊ မု္ဍယ္ေလ ဍံဳဍဴးဍံထ၀္႔၊ ေအဍယ္ထင္း ေကမူဟွ၀္ဟွ၀္၊ ဟု္သီ႔မု္႔ထင္းထာင္လ၀္႔။" ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းလွေသာ ကာလသား ကာလသမီးတို႔၏ ေစာင္းေကာက္ကိုညအခါ တီးခတ္ပါက လူႀကီးသူမတို႔ပင္ လူငယ္အတိတ္ဘ၀ကို ျပန္ေျပာင္းသတိရၿပီး အိပ္ရာမွထ၍ ေမွးစက္ျခင္းမရႏုိင္ ျဖစ္ရသည္။ ထိုနည္းတူပင္ ေရာင္နီပ်ဳိးခ်ိန္ နံနက္ဆည္းဆာတြင္ တီးခတ္ပါက ေသသူပင္ျပန္လည္ အသက္ရွင္လိမ္႔မည္ဟူ၍ ဆိုေလ၏။
(၆) ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားအနက္ ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားသည္ ေရွးက်လွေသာ တူရိယာတစ္ခုပင္ ပါ၀င္ေလသည္။ စာတစ္ေစာင္ေပတစ္ဖြဲ႔ျဖင္႔ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႔ျခင္းမရွိသျဖင္႔ မည္သည္႔ေခတ္အခါေလာက္ကတည္းက ေပၚကူး (ေခၚ) ၀ါးပတၱလားကို ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ မည္သည္႔အခ်ိန္မွ စတင္သံုးစြဲခဲ႔ေၾကာင္းကို အတိအက်ဆိုရန္ခက္လွသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ေတာင္ယာခုတ္ျခင္း၊ အမဲလိုက္ျခင္း၊ ေတာေတာင္မ်ားအတြင္း သြားလာျခင္းျပဳရာမွ အနားယူေနသည္႔အခါတြင္ ဒူးေလး၊ ျမားကိုျပဳလုပ္၍ ရွိၾုကသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ေနစဥ္ ၀ါးဆစ္မ်ားကို ခုတ္ထစ္ပိုင္းျဖတ္၍ တီးခတ္ၾကည္႔ရာ အသံအမ်ဳိးမ်ဳိးထြက္လာသည္ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ၀ါးပတၱလားကို စတင္လုပ္ယူၾကသည္ဟု ကရင္လူႀကီးမ်ားက ဆိုၾကသည္။
၀ါးပတၱလားျပဳလုပ္ျခင္း
ေပၚကူးကို ၀ါးလံုး (၉) လံုးျဖင္႔ မ်ားေသာအားျဖင္႔ျပဳလုပ္ၾကၿပီး အခ်ဳိ႔မွာ ၀ါးလံုး (၁၁) လံုးအထိ ျပဳလုပ္ၾကေၾကာင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပသည္။ ၀ါးအရင္းမွ တစ္ပိုင္းစီတစ္ပိုင္းစီ အဆစ္ခံ၍ ျဖတ္ယူေလ႔ရွိၾကသည္။ ၄င္းအဖ်ားပိုင္း (၃) ခ်ဳိး (၂) ခ်ဳိးအထိ တေစာင္းက်ေအာင္ ခုတ္ဖဲ႔ၿပီးအသံကို ညိွယူရသည္။ ၀ါးျခမ္းသစ္သား စသည္ျဖင္႔လည္ေကာင္း တုတ္တံထိပ္ပိုင္းကို အ၀တ္ကဲ႔သို႔ေသာအရာျဖင္႔ စီးပတ္၍ေသာ္လည္းေကာင္း တီးခတ္သံအျဖစ္ျပဳလုပ္ၾကသည္။ အလယ္၀ါးကို သံမွန္ (၀ါ) မူလအသံျဖင္႔ထားၿပီး ၀ါး (၉) လံုးပါေပၚကူးကို အသံစဥ္အလိုက္ညိွယူေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ အသံအားျဖင္႔ စူးရွလွေသာ ပတၱလားတစ္ခုကိုၾကည္႔လွ်င္ အရွည္အားျဖင္႔ ႏွစ္လက္မခြဲခန္႔ရွိသည္။ အသံတိမ္ေသာ ပတၱလား အသြားအရွည္မွာမူကား ၁၁ လက္မေက်ာ္ရွိသည္ကိုေတြ႔ရရွိသည္။ ထို႔အျပင္ အသံထြက္တိမ္ေသာ ပတၱလားတစ္မ်ဳိးမွာလည္း ၀ါးဆစ္မွာ အရင္းအထိ တစ္ေပ ႏွစ္လက္မခန္႔ရွိၿပီး အရင္းမွာအဖ်ားအထိ ႏ်စ္ေပခြဲေက်ာ္ခန္႔ရွိသည္ကို ေတြ႔ရွိရေပသည္။ ကရင္႔အေခၚ ေပၚကူး၊ ၀ါးပတၱလားမွာ မ်က္ေမွာက္မြန္ ၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားတို႔ႏွင္႔ အေျခခံအားျဖင္႔ျခားနားမူမရွိလွေ
ခ်။ မြန္၊ ဗမာတို႔၏ ၀ါးပတၱလားကို မြမ္းမံမူုျဖင္႔ လျခမ္းပံု သစ္သားအိမ္မ်ား၊ မွန္စီေရႊခ်အိမ္မ်ားခ်၍ ရူခ်င္စဖြယ္ လွပေသာ္လည္း ကရင္တို႔၏ ၀ါးပတၱလားသည္ သဘာ၀အတိုင္းသာရွိေန၍ လွပျခင္းမရွိလ်ေခ်။ သို႔ေသာ္ လြင္ေသာအသံ ညက္ေညာေသာ အဆြဲအငင္တို႔ျဖင္႔ အျခားေသာ ကရင္တူရိယာတို႔ႏွင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ တူရိယာအျဖစ္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔က သတ္မွတ္အသံုးျပဳၾကသည္။
(၇) ေသာင္႔ထြန္ (ေခၚ) တေယာ
ကရင္႔အေခၚ (ေသာင္႔ထြန္) မွာ ၿငိမ္႔ေညာင္းစြာ တီးရေသာ တူရိယာပစၥည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ေရွးက်၍ ရွားပါးလွေသာ ပစၥည္းလည္းျဖစ္၏။
တေယာျပဳလုပ္ျခင္း
ေသာင္႔ထြန္ကို အုန္းမႈတ္ခြက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ၀ါးပိုးက်ည္ေတာက္တို႔ျဖင္႔လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ေလ႔ရွိသည္။ ေရွးအခါက ေသာင္႔ထြန္ကိုႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းတပ္ျဖင္႔ အသံုးျပဳေလ႔ရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ႀကိဳးႏွစ္ေခ်ာင္းတပ္၍ သံုးစြဲလာၾကသည္။ ထိုႀကိဳးတို႔မွာႏွစ္ ေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းႏွင္႔ သံုးေခ်ာင္းပူးထားေသာ ႀကိဳးတစ္ေခ်ာင္းျဖစ္သည္။ အခ်ဳိ႔ေသာေဒသတြင္ ႀကိဳးသံုးေခ်ာင္းတပ္၍ ရွားရွားပါးပါး အသံုးျပဳ တီးခတ္ေနေၾကာင္းကို ေတြ႔ရွိရေသးသည္။ ကရင္႔ေသာင႔္ထြန္သည္ အမ်ားအားျဖင္႔ အလ်ားႏွစ္ေတာင္ခန္႔ရွိသည္။ ထိုးတံျဖင္႔ တေယာထိုးသကဲ႔သို႔ တီးခတ္၍ရသလို လက္ေခ်ာင္းျဖင္႔ တီးခတ္၍လည္းရသည္။ မတ္တပ္ေထာင္၍ ေဘးတိုက္ထိုးရၿပီး အေသအရွင္ထိုးနည္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိးရွိ၏။ အေသထိုးနည္းမွာ ထိုးတံကိုႀကိဳးအတြင္းသို႔ထားၿပီး ထိုးေသာထိုးနည္းကိုဆိုလိုသည္။ အရွင္ထိုးနည္းမွာ ထိုးတံႏွင္႔တသီးတျခားထားၿပီး အျပင္မွေန၍ထိုးျခင္းျဖစ္သည္။ ကရင္႔ေသာင္႔ထြန္သည္ ေရွးအခါက ေပါမ်ားလွေသာ္လည္း ယေန႔ တေယာ ဂီတမ်ားေပၚထြန္းလာခ်ိန္တြင္ တျဖည္းျဖည္းကြယ္ေပ်ာက္၍ ေက်းလက္အခ်ဳိ႔တြင္သာ ရွားရွားပါးပါး ေတြ႔ရွိႏုိင္ေတာ႔သည္။
(၈) ထာ႔ (ေခၚ) ကရင္အိုးစည္
ကရင္အိုးစည္သည္ ဗမာ၊ ရွမ္းတို႔၏ အိုးစည္ပံုသဏၭာန္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ရွမ္းအိုးစည္ကဲ႔သို႔ ကိုယ္ထည္ရွည္လ်ားျခင္း မရွိေခ်။ ခါးေသးၿပီး အ၀ိုက္က်ယ္ျခင္းလည္း မရွိေခ်။ ကရင္အိုးစည္မွာ ခါးတုတ္၍ ကိုယ္ထည္လည္းတိုသည္။
ကရင္အိုးစည္ျပဳလုပ္ျခင္း
ကရင္အိုးစည္ကို မာေသာသစ္သားတို႔ျဖင္႔ ထြင္းယူၿပီးမ်က္ႏွာ၀ကို ႏြားသားေရျဖင္႔ က်က္ထားသည္။ ထိပ္၀အနည္းဆံုးတစ္ေပရွိသည္။ အိုးစည္ထိပ္၀အခ်င္းကိုမူတည္လ်က္ တြဲဖက္တီးရေသာ တူရိယာတို႔၏ အရြယ္အစားကိုလိုက္၍ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိ၏။ အိုးစည္ထိပ္၀ ၁၂ လက္မ၊ ဖားစည္ထိပ္၀ ၁၈ လက္မ၊ လင္းကြင္းအက်ယ္ ၁၂ လက္မႏွင္႔ ၁၀ လက္မအခ်င္းရွိေသာ ေမာင္းတို႔ျဖင္႔ တြဲဖက္တီးခတ္ေသာ္ လိုက္ဖက္လွေသာ အသံက္ိုရရွိသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ မ်က္ေမွာက္တြင္ ကရင္ရုိးရာဒံုးအက၊ေတးသီပြဲ (ေခၚ)ေအာ္ပြဲတို႔တြင္ အိုးစည္ကိုပင္ တူရိယာအျဖစ္ ထားၿပီးႏွဲ၊ ပုေလြ၊ ၀ါး၊ေမာင္း၊ လင္းကြင္း၊ ဗံုတို႔ျဖင္႔ တြဲ၍ တီးခတ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရွိရမည္ ျဖစ္ေပသည္။
(၉) ခနာ (ေခၚ )ဗ်တ္ေစာင္း
ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ ႀကိဳးတပ္တူရိယာမ်ားရွိသည္႔အနက္ ဗ်တ္ေစာင္းသည္ တစ္မ်ဳိးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ကရင္ဗ်တ္ေစာင္းသည္ ယခုေခတ္ မယ္ဒလင္တစ္မ်ဳိးဟု ဆိုႏုိင္သည္။ အခ်ဳိ႔က ကိုယ္တိုင္တီး ကိုယ္တိုင္သီဆို၍ အခ်ဳိ႔မွာ အမ်ဳိးသားကတီးခတ္၍ အမ်ဳိးသမီးက သီခ်င္းသီဆိုေသာအခါ သာယာနာေပ်ာ္ဖြယ္ ရွိလွသည္ဟု လက္ခံထားၾကေပသည္။
ဗ်တ္ေစာင္းျပဳလုပ္ျခင္း
ေရွးအခါက အုန္းမႈတ္ခြက္ျဖင္႔ အုန္းသီးတစ္လံုးကို သံုးပံုတစ္ပံုမွ ညီညာစြာျဖတ္ယူၿပီး အ၀ကို သစ္သား ၀ါးျပားျဖင္႔ပိတ္၍ ျပဳလုပ္ယူေလ႔ရွိသည္။ ေနာင္ေခတ္အခ်ိန္တြင္ သစ္မာသားျဖစ္ေသာ ယင္းတိုက္၊ ပ်ဥ္းကတိုး၊ ပိေတာက္သားတို႔ျဖင္႔ ျပဳလုပ္ေနၾကသည္။ ေရွးကႀကိဳးသံုးေခ်ာင္း ရုိးရုိးတပ္ပါရွိေသာ္လည္း မ်က္ေမွာက္တြင္ ႀကိဳးငါးေခ်ာင္းကို ႏွစ္ေခ်ာင္းတြဲစံု ေလးေခ်ာင္းႏွင္႔ တစ္ေခ်ာင္းတြဲတပ္ႀကိဳးအျဖစ္ တပ္ဆင္ၾကသည္။ ယခင္ကပိုးခ်ည္မွ်င္ သစ္သားမွ်င္ ၀ါးမွ်င္တို႔ျဖင္႔ ႀကိဳးအျဖစ္အသံုးျပဳေလ႔ရွိေသာ္လည္း ယခုအခါ ႏုိင္လြန္ သ့မဏိႀကိဳးတို႔ျဖင္႔ တပ္ဆင္သံုးစြဲလာၾကသည္။
ေဖာ္ျပပါ ထင္ရွားလွေသာ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ရုိးရာတူရိယာမ်ားကို ေဖာ္ျပရာတြင္ အားလံုးျပည္႔စံုႏုိင္ၿပီး မဟုတ္ေခ်။ ေဒသအလိုက္ ရုိးရာတူရိယာပစၥည္းမ်ား ရွိေနဦးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း